NGHIÊN CỨU VÀ TRIỂN KHAI ỨNG DỤNG QUY TRÌNH CẢI TIẾN VÀ HIỆU QUẢ XỬ LÝ CHẤT THẢI AO NUÔI TÔM SIÊU THÂM CANH CÓ TUẦN HOÀN NƯỚC TẠI ĐBSCL

Ngày 10 tháng 9 năm 2025, tại Viện Môi trường và Tài nguyên, Hội đồng đánh giá nghiệm thu đề tài Khoa học và công nghệ cấp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (Loại A) thuộc Chương trình liên kết tăng giá trị ứng dụng, chuyển giao công nghệ từ ĐHQG cho doanh nghiệp, địa phương phục vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2022-2026. Tên nhiệm vụ “Nghiên cứu và triển khai ứng dụng quy trình cải tiến và hiệu quả xử lý chất thải ao nuôi tôm siêu thâm canh có tuần hoàn nước tại Đồng bằng sông Cửu Long”, mã số DN2022-24-01 do TS. Trà Văn Tung làm chủ nhiệm. Với sự tham gia của các thành viên chính thuộc nhóm nghiên cứu mạnh “Kỹ thuật và hệ thống không phát thải trong sản xuất công – nông nghiệp tại Việt Nam” (ZETS) do GS.TS. Lê Thanh Hải làm trưởng nhóm, cùng với các cán bộ chuyên môn của Phòng Quản lý Môi trường.

Hội đồng dưới sự điều hành của PGS.TS. Châu Nguyễn Xuân Quang, 02 Ủy viên phản biện PGS.TS. Trương Thanh Cảnh (Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) và PGS.TS. Lê Thị Kim Oanh (Trường Đại học Văn Lang), PGS.TS. Đinh Thế Nhân (Trường đại học Nông Lâm) và các thành viên hội đồng khác đã đánh giá nghiệm thu nhiệm vụ.  Tại Hội đồng nghiệm thu, các thành viên hội đồng đã đánh giá cao những đóng góp về mặt khoa học và thực tiễn của nhiệm vụ. Hội đồng thống nhất nghiệm thu và đánh giá nhiệm vụ đã hoàn thành các mục tiêu và nội dung nghiên cứu đặt ra.

Hình 1. Một số hình ảnh tại Hội đồng nghiệm thu

Mục tiêu chính của ngiên cứu là đánh giá được hiện trạng, xây dựng và áp dụng các giải pháp xử lý chất thải ao nuôi tôm theo hướng cải tiến và hiệu quả, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao chất lượng nước cho ao nuôi tôm siêu thâm canh có tuần hoàn nước, hướng đến mô hình sinh thái khép kín cho ao nuôi tôm. Để thực hiện nhiệm vụ, đầu tiên nhóm nghiên cứu phải đưa ra được bức tranh tổng thể về hiện trạng về ô nhiễm môi trường do hoạt động nuôi tôm siêu thâm canh khu vực ĐBSCL. Sau đó, xây dựng quy trình và giải pháp xử lý chất thải theo hướng cải tiến và hiệu quả cho ao nuôi tôm siêu thâm canh có tuần hoàn nước, khắc phục những nhược điểm của các công nghệ hiện tại. Đề xuất giải pháp xử lý chất thải cho ao nuôi tôm hướng đến mô hình sinh thái khép kín trên cơ sở kết hợp khép kín dòng vật chất kết hợp với khu vực xung quanh. Thử nghiệm 02 loại phân bón hữu cơ với thành phần chủ yếu là bùn thải từ đáy ao nuôi tôm siêu thâm canh (Tái chế bùn đáy ao thành phân compost khi phối trộn với rơm rạ, và tái chế bùn đáy ao làm phân compost khi phối trộn với đầu vỏ tôm lột từ ao nuôi tôm).

Hình 2.  Khung tiếp cận của nghiên cứu về việc phát triển mô hình sinh thái khép kín cho hoạt động nuôi tôm siêu thâm canh có tuần hoàn nước

Trong thời gian thực hiện nhiệm vụ, nhóm nghiên cứu đã hoàn thành 04 báo cáo khoa học cho 04 chuyên đề như tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước về hoạt động xử lý chất thải ao nuôi tôm, đánh giá hiện trạng ô nhiễm môi trường do hoạt động nuôi tôm siêu thâm canh, nghiên cứu đề xuất triển khai ứng dụng quy trình cải tiến vào hệ thống xử lý chất thải ao nuôi tôm siêu thâm canh điển hình, đánh giá hiệu quả chuyển giao mô hình xử lý nước thải ao nuôi tôm siêu thâm canh và đề xuất các chương trình khắc phục. Các cáo báo trình bày khoa học, cơ sở lý luận chặt chẽ và có tính ứng dụng cao.  
Nhóm nghiên cứu đã ký kết được 01 Hợp đồng chuyển giao quy trình công nghệ của mô hình cải tiến xử lý nước thải từ ao nuôi tôm siêu thâm canh với hộ dân triển khai mô hình thí điểm. Sản xuất thử nghiệm 02 sản phẩm phân bón hữu cơ được đánh giá bởi cơ quan phân tích độc lập về hàm lượng chất dinh dưỡng ở dạng dễ tiêu, các chất hữu cơ, và được đánh giá phân bón thành phẩm có khả năng cải tạo đất cho khu vực nghiên cứu đối với hoạt động nông nghiệp. 
Bên cạnh đó, Nhóm nghiên cứu đã công bố 02 bài báo quốc tế trên tạp chí Heliyon  (Q1, IF = 3.6) thuộc danh mục WoS và IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Scopus), 08 bài báo trong nước được đăng trên các tạp chí được tính điểm của HĐGSNN như Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ - chuyên san Khoa học Trái đất và Môi trường, Tạp chí Môi trường. Về sản phẩm đào tạo, nhiệm vụ đã đào tạo thành công 03 học viên cao học và hỗ trợ thực hiện 01 chuyên đề của NCS thuộc lĩnh vực nghiên cứu của đề tài.
Đối với hoạt động chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ, nhóm đã đạt được 02 sáng chế có quyết định chấp nhận đơn hợp lệ về “Phương pháp xử lý chất kháng sinh và chất hữu cơ trong nước thải nuôi tôm tuần hoàn nước bằng vật liệu quang xúc tác” và “Quy trình xử lý hợp chất malachite xanh trong nước thải nuôi tôm bằng phương pháp sử dụng H₂O₂ kết hợp với chiếu xạ bằng đèn UV-LED”. 

Hình 3. Mô hình pilot nuôi tôm tuần hoàn nước theo dạng Aquaponic được triển khai tại Viện Môi trường và Tài nguyên

Hình 4. Triển khai xây dựng mô hình thực tế tại ao nuôi tôm siêu thâm canh tuần hoàn nước tại tỉnh Sóc Trăng

Hình 5. Sản phẩm phân bón từ bùn thải ao nuôi tôm trong khi ủ (a) và sau 65 ngày ủ thành phẩm (b)

Hình 6. Chế tạo vật liệu xúc tác quang để xử lý tetracycline (TC) trong hệ thống nuôi tôm dạng tuần hoàn (RAS)